عثمان دقنهعثمان دِقْنه، از مجاهدان بزرگ سودان در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی است. ۱ - معرفی اجمالیاو در منطقه جبال الاحمر در ناحیه بجه و در میان قبیله دقناب (از طایفه هدندوه) در ۱۲۵۶ ق/ ۱۸۴۰ به دنیا آمد. وی دروس دینی را خواند و از علمای تفسیر و حدیث گردید و به تصوف گرایید و از امرای بزرگ دراویش سودان شد. او بعداً به تجارت برده پرداخت و در ناحیه سواکن اقامت کرد. ۲ - فعالیت‌های سیاسی نظامیوی به عنوان فرمانده مهدی سودانی به سودان شرقی اعزام شد تا نامه‌ها و اعلامیه‌های او را به قبایل آن منطقه رسانده و آنان را به یاری مهدی دعوت کند. اغلب مردم که از حکومت محلی خود رنجیده خاطر بودند، به یاران مهدی (دراویش) پیوستند. عثمان در ۱۲۹۸ ق/ ۱۸۸۲ در ناحیه «سواکن» و سپس همراه با مردم سودان شرقی در ۱۸۸۳ در ناحیه «سنکات» به مبارزه با انگلیسی‌ها و عوامل آنها قیام کرد. پس از آن طوکر را به محاصره درآورد و به نبردی سخت با نیروهای انگلیسی پرداخت که به پیروزی نیروهای او انجامید. به دنبال آن در نبرد تامای اول در ۱۸۸۳ یا ۱۸۸۴، یک ستون نظامی انگلیسی ـ مصری متشکل از چهار هزار نفر بر نیروهای عثمانی دقنه حمله کردند. در این نبرد نیروهای انگلیسی شکست خورده و عقب نشینی کردند و همه توپ‌های دریایی را که در اختیار داشتند به تصرف دراویش سودانی درآمد. این شکست، دولت بریتانیا را به خشم آورد و سپاهی به فرماندهی ژنرال «گراهام» برای سرکو مجاهدان گسیل داشت. در این نبرد که به تامای دوم مشهور است، نیروهای عثمان دقنه ناچار به عقب نشینی شدند و توپ‌هایی که به غنیمت گرفته بودند بار دیگر به دست نیروهای انگلیسی – مصری افتاد. تلفات هر دو طرف سنگین بود و حکومت انگلیس ناگزیر به تخلیه سودان شرقی شد و عثمان دقنه به عنوان حاکم آن منطقه به سازماندهی دولت سودان شرقی پرداخت. در ۱۳۰۴ ق/۱۸۸۸ لرد کیچنر، حاکم انگلیسی سودان به یورشی غافلگیرانه برای سرکوب عثمان دقنه دست زد، لکن عثمان دقنه توانست نیروهای او را پراکنده ساخته و متعاقباً در نبرد جمیزه بر سرهنگ کوک، پیروز گردد. در ۱۳۱۱ ق/ ۱۸۹۵ کیچنر به حمله گسترده ای برای تصرف سودان شرقی دست زد و نبردهای متعددی میان نیروهای او و سپاهیان عثمان دقنه روی داد که مهم‌ترین آنها نبرد نخیله در ۱۳۱۴ق/۱۸۹۸،نبرد کرری و نبرد جدید یا ام دویکرت بود. در آخرین نبرد، دقنه شکست خورد و بر اثر خیانت یکی از نزدیکانش در ۱۳۱۸ ق/۱۹۰۰،به اسارت دشمن درآمد. او مدت بیست و هفت سال در زندان استعمارگران انگلیسی به سر برد و در همان زندان در ۱۳۴۵ ق/ ۱۹۲۶ درگذشت. [۲]
المعجم العسکری الموسوعی، ج۱، ص۳۴۱.
[۳]
المعجم العسکری الموسوعی، ج۲، ص۹۴۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «عثمان دقنه». |